حکمت 215
بکثره الصمت تکون الهيبه (ابهت آدمي در پرتو کثرت سکوت حکيمانه او حاصل ميآيد) فردوسي: ز دانش چو جان ترا مايه نيست مگوي آن سخن کاندر و سود نيست مولوي: گفتگوي ظاهر آمد چون غبار چون که در ياران رسي خامش نشين رختها را سوي خاموشي کشان ناصرخسرو: چرا خاموش نباشي چون نداني نظامي گنجوي: سخن تا نپرسند لب بسته دار نپرسيده هر کو سخن ياد کرد سخن گفتن آنگه بود سودمند دهن را به مسمار بر دوختن متاع گران مايه دارم بسي شيخبهائي: گوش بگشا لب فروبند از مقال اي خوش آنکو رفت در حصن سکوت رو نشين خاموش چندان اي فلان خامشي باشد نشان اهل حال جامي: جامي ز کساد سخن خويش چه رنجي اوحدي: جان از قبل زبان به بيم خطر است دانا که سخن نگويد آن از هنر است سعدي: صراف سخن باش و سخن بيش مگو باباافضل: کم گوي و بجد مصلحت خويش مگو جامي: زبان را گو شمال خامشي ده وحشي بافقي: چو دل را محرم اسرار کردند خموشي پرده پوش راز باشد جامع التمثيل: فخر در دانش بود مر مرد را ابن يمين: ز گفتن پشيمان بسي ديدهام ناصرخسرو: سخن چون نگفتي به دينار ماني وحشي بافقي: مهر خموشي به لب خويش نه لامع: نيست برندهتر از تيغ زبان شمشيري ز خاموشي توان راه نجات خويش سر کردن در سرت گر مغز دانش نيست خاموشي به است فروتني و فزوني نعمتها و بالتواضع تتم النعمه (بر اثر فروتني نعمت آدمي کامل ميشود) نظامي گنجوي: نبايد نهادن بر اين خاک دل مولوي: تا تواني بنده شو سلطان مباش از بهاران کي شود سر سبز سنگ سالها تو سنگ بودي دلخراش آب از بالا به پستي ور شود گندم از بالا بزير خاک شد ملکالشعراء بهار: فروتن شو اي دوست در روزگار فيض کاشاني: بگذار کبر يا ز در مسکنت درآ ابوسعيد ابوالخير: شاهي طلبي برو گداي همه باش خواهي که ترا چو تاج بر سر دارند مولوي: آنک تواضع کند نگذرد از حد خويش
اثر سکوت حکيمانه
به از خامشي هيچ پيرايه نيست
کز آن آتشت بهره جز دود نيست[1].
مدتي خاموش خو کن هوشدار
اندر آن حلقه مکن خود را نگين
چون نشان جويي مکن خود را نشان[2].
برهنه چون کني عورت به بازار[3].
گهر نشکني، تيشه، آهسته دار
همه گفتهي خويش را (بر) باد کرد
کز آن گفتن آوازه گردد بلند
به از گفتن و گفته را سوختن
نيارم برون تا نخواهد کسي[4].
هفته هفته ماه ماه و سال سال
بسته دل در ياد «حي لا يموت»
که فراموشت شود نطق و بيان
گر بجنبانند لب گردند لال[5].
کم گوي که باشد ز کمي قيمت کالا[6].
کم گفتن مرد هم به جاي سپهر است
گر گويد گر بد نگويد گهر است[7].
چيزيکه نپرسند تو از پيش مگو
چيزيکه نپرسند تو از پيش مگو
که هست از هر چه گويي خامشي به
خموشي را امانت دار کردند
نه مانند سخن غماز باشد
فخر و دانش هر دو در خاموشي است
نديدم پشيمان کس از خاموشي[8].
وليکن چو گفتي پشيز مسيني[9].
پستي خود را نکني فاش به[10].
عافيت را سپري نيک چو خاموشي نيست
توان تا گوش شد لب را بپرهيز از سخن گفتن
پستهي بي مغز را بنگر که کم لب وا کند[11].
کزو گنج قارون فرو شد به گل[12].
زخم کش چون گوي شو چوگان مباش
خاک شو تا گل بروئي رنگ رنگ
آزمون را يک زماني خاک باش
آنگه از پستي به بالا در رود
بعد از آن آن خوشهي چالاک شد[13].
که مرد فروتن فزون جست يار[14].
خاتم به عرش هم به تضرع نماز کرد[15].
بيگانه ز خويش و آشناي همه باش
دست همه گير و خاک پاي همه باش[16].
يا بد او هستي باقي بيرون ز حد[17].